Kwiaty w dachu
Od wielu już lat, może tak około 15, dużą furorę wśród kwiatów, które podarowujemy z okazji różnych okoliczności robią pasożyty. Te pasożyty są niezwykle urokliwe, a jednocześnie bardzo trwałe. Przy odrobinie ogrodniczych zdolności potrafią kwitnąć wiele tygodni. Mowa tu oczywiście o storczyku. Co takiego wspólnego może mieć storczyk z dachem i jego konstrukcją.
Otóż jedna z najstarszych rodzajów więźby dachowej nosi właśnie miano więźby storczykowej. Nazwa w tym przypadku nie stanowi tylko dziwnej zbieżności, ale jest rzeczywiście nawiązaniem tej konstrukcji do kwiatowego pędu rośliny o tej samej nazwie. Otóż więźba dachowa zabytkowa powstawała z drewna. Specjalnie obrobione krawędziaki i okrąglaki były opracowywane tak, aby konstrukcyjnie stworzyć piękny, a zarazem funkcjonalny dach. Warto w tym miejscu wspomnieć, iż drzewo zwłaszcza to średniowieczne było nieodżywiczane. Dzięki temu drewniane elementy więźby były i są bardzo trwałe. Jeśli poszycie dachowe było nienaruszone to drzewo z upływem lat samo się konserwowało. Dlatego też, więźby zabytkowe dobrze zabezpieczone służą do dzisiaj dźwigając średniowieczne dachy.
Wróćmy jednak do owego storczyka. Jest to jedna ze starszych konstrukcji dachowych. Zasadniczym jej elementem jest storczyk, od którego odchodzą zastrzały, które wiążą konstrukcję dachu z jętkami i belkami krokwi. Dodatkowo storczyk jest na dole zablokowany mieczami stopowymi. Taka konstrukcja przypomina układ kwiatowego pędu od którego odchodzą poszczególne gałązki. Ciekawe jest to, że takie ukształtowanie kolejnych wiązarów, pozwalało na przyjęcie przez dach dużego obciążenia. Nie straszne takiej więźbie opady śniegu, czy silne wiatry. Tak skonstruowana odporna była na szereg warunków atmosferycznych i napięciom jakim ulega budynek kościoła. Wszystkie elementy takiej więźby były łączone za pomocą drewnianych kołków. Dopiero w XVIII i XIX wieku elementy kute weszły do powszechnego użycia i wówczas pojawiły się więźby płatwiowo-kleszczowe. Dzisiaj, kiedy przyglądamy się nowoczesnemu budownictwu, to widać, że często tradycyjna drewniana więźba jest wypierana przez stalowe technologie, które w żadnej mierze nie mogą dorównać wytrzymałością średniowiecznym konstrukcjom. Nawet jeśli używa się drewna to jest ono tak sprefabrykowane, że po kilkunastu latach nawet dobrze zabezpieczone środkami, ulega rozkładowi, ponieważ brak w nim żywicy (naturalnego konserwantu).
Warto jest zastanowić się podejmując prace na zabytkowej więźbie, czy aby na pewno potrzebuje wymiany, bo może się okazać, iż nowa zbutwieje a stara jeszcze wieki mogłaby dźwigać dach, pod którym modlitwa wznosi się do niebios. Bez wątpienia cenną więźbą dachową jest konstrukcja dachu w parafii Szczepankowo. To niezwykła forma, która rzemieślniczą solidnością przewyższa wiele dzisiejszych jakże bogatych konstrukcji. Więźba pomimo upływu wieków zachwyca kunsztem wykonania i jakością materiału.
Autor: ks. Tomasz Grabowski
